انواع داروهای اتوتوکسیک کدامند؟
داروهای اتوتوکسیک به داروهایی اطلاق می شود که بر گوش داخلی از جمله حلزون و اندام های تعادلی گوش داخلی اثر سمی دارند و باعث اختلال در عملکرد حلزون یا وستیبول می شوند. از آنجایی که گوش داخلی هم وظیفه شنوایی و هم تعادل را بر عهده دارد، مصرف این داروها ممکن است مشکلات شنوایی و تعادل را در بیمار ایجاد کند که شدت و میزان آن به نوع داروی مصرفی و مدت زمان آن بستگی دارد. این مسمومیت گوشی می تواند عوارض خفیف تا شدیدی را ایجاد کند که دائمی، موقت یا برگشت پذیر هستند. در برخی از بیماران، عوارض جانبی بسته به دارو و دوز مصرفی ممکن است برگشت پذیر باشند، اما در برخی موارد ثابت می مانند. و مهمتر از همه اینکه اگر بعد از مصرف این داروها دچار مشکلات شنوایی یا سرگیجه شدید، باید سریعا به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه نمایید.
مسمومیت گوش چیست؟
مسمومیت گوش یک مسمومیت ساده ناشی از داروهای اتوتوکسیک یا مواد شیمیایی است که به گوش داخلی یا عصب حلزون دهلیزی آسیب می رساند. عصب گوش تعادل و اطلاعات شنوایی بین گوش داخلی و مغز را تبادل میکند. از آنجایی که گوش داخلی در شنوایی و تعادل نقش دارد،مسمومیت گوش می تواند به هر دو یا یکی از این حواس آسیب برساند. قسمت هایی از مغز که اطلاعات شنوایی و تعادل را از گوش داخلی دریافت می کنند نیز می توانند تحت تأثیر این مسمومیت قرار گیرند. اما این نوع اختلال مغز، در مجموعه مسمومیت گوش ( اتوتوکسیسیتی ) در نظرگرفته نمی شود. مسمومیت مغز به عنوان مسمومیت عصبی تعریف میشود. وقوع و میزان مسمومیت گوش به عواملی مانند نوع داروی اتوتوکسیک استفاده شده و ژنتیک بستگی دارد. مسمومیت گوش می تواند موقت یا دائمی باشد.
اثرات برخی داروها اغلب موقتی است، در حالی که برخی از داروها معمولاً تغییرات دائمی در گوش ایجاد می کنند. برخی از داروهای اتوتوکسیک می توانند مشکلات موقت یا دائمی ایجاد کنند. در اینجا ذکر این نکته ضروری است که اکثر افرادی که از مسمومیت گوش رنج می برند، یک بیماری موقت یا برگشت پذیر دارند که اختلال عمده یا طولانی مدت در زندگی آنها ایجاد نمی کند. در مسمومیت دارویی، آسیب به حلزون یا شاخه حلزون عصب دهلیزی- حلزون (کوکلئوتوکسیسیته) می تواند باعث کاهش شنوایی و وزوز گوش (زنگ در گوش) شود. مسمومیت دارویی بخش تعادلی نوعی مسمومیت گوشی است كه بر ارگان های تعادل یا شاخه دهلیزی عصب وستیبولو-كوكلئار تاثیر منفی دارد.
رایج ترین انواع داروهای اتوتوکسیک
بیش از 450 داروی تجویزی و بدون نسخه وجود دارد که می تواند باعث ایجاد وزوز گوش، بدتر شدن وزوز گوش فعلی یا ایجاد وزوز جدید شود. در واقع، داروهای وزوز گوش در اکثر دسته بندی های دارویی در همه جا حاضر هستند. به عنوان مثال، آنتی بیوتیک ها، مسکن ها، داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی، داروهای ضد مالاریا، داروهای ضد سرطان و داروهای فشار خون می توانند باعث وزوز گوش شوند. در اکثر اوقات، این نوع وزوز یک عارضه جانبی جدی و کوتاه مدت است. اگر بیمار مصرف دارو را قطع کند، علائم وزوز از بین می رود. دانستن لیست کامل داروهای اتوتوکسیک ضروری نیست؛ اما دانستن اینکه کدام یک باعث علائم دائمی وزوز گوش میشوند میتواند به شما در درک داروهایی که مصرف میکنید باعث کاهش شنوایی شما شود کمک کند.
سایر داروهای رایج که می توانند باعث سمیت گوش شوند عبارتند از:
- داروهای آلرژی
- داروهای ضد مالاریا
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضدتشنج خاص
- داروهای کنترل کننده فشار خون
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
- داروهای شیمی درمانی، از جمله سیس پلاتین
علائم اتوتوکسیسیتی
مانند بسیاری از بیماری ها، مسمومیت ناشی از داروهای اتوتوکسیک را می توان با علائم خاص آن تشخیص داد. برخی از مهمترین علائمی که در افراد مشاهده می شود عبارتند از:
- کم شنوایی جزئی یا عمیق
- سرگیجه
- وزوز گوش
- اختلال در تعادل فرد
- مشکل در راه رفتن در نور کم و تاریکی
مسمومیت گوش چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص سمیت گوش بر اساس سابقه پزشکی، علائم و نتایج آزمایشات بیمار است. آزمایش خاصی برای تشخیص مسمومیت گوشی وجود ندارد. برخی از آزمایشهایی که ممکن است برای تعیین عملکرد شنوایی یا تعادل استفاده شوند عبارتند از: تست چرخش به سمت بالای وستیبولار، تست رفلکس دهلیزی-چشمی(VORTEQ)، الكترونیستاگموگرافی(ENG)، پوستچروگرافی رایانه ای (CDP)، صندلی چرخان (SHAT)، لرزش سر، الکتروکوکلئوگرافی (EcochG)، پاسخ ساقه مغز (ABR)، گسیل های صوتی گوش (آزمایش OAE)، شنوایی سنجی، آزمون درک گفتار و بیشتر آزمایش های دیگری که برای شناسایی اختلالات و مشکلات گوش داخلی کاربرد دارد.
درمان مسمومیت گوشی ناشی از مصرف دارو
در برخی بیماران علائم گذرا به نظر می رسد و پس از مدتی پس از درمان دارویی، وضعیت شنوایی و تعادل به حالت نرمال باز می گردد و یا وزوز گوش خود به خود قطع می شود. با این حال، در برخی موارد، اختلال شنوایی، وزوز گوش و سرگیجه ممکن است دائمی باشد و نیاز به مداخله درمانی داشته باشد. همانطور که گفته شد، کم شنوایی ناشی از این مسمومیت از نوع حسی عصبی است و در صورتی که میزان کم شنوایی بالاتر از حد خفیف باشد، برای بیمارانی که تحت درمان توانبخشی قرار گرفته اند، مداخله توانبخشی و تجویز سمعک الزامی است. در چنین مواردی پس از اندازه گیری شنوایی بیمار و تعیین آستانه های دقیق، لازم است سمعک مناسب برای بیمار تجویز شود، به خصوص در بیمارانی که همراه با کم شنوایی وزوز گوش دارند، سمعک بسیار کمک کننده خواهد بود و صدا گوش بیمار بهبود می یابد. برای بیماران مبتلا به عدم تعادل و سرگیجه، توانبخشی وستیبول و سرگیجه با انجام تمرینات ویژه برای بهبود علائم بیماران انجام می شود.
سخن پایانی
اگرچه داروهای اتوتوکسیک اثرات درمانی دارند، اما می توانند اثرات نامطلوبی بر سایر اندام ها داشته باشند. یکی از این موارد گوش است که تحت تاثیر برخی داروها قرار می گیرد و در اثر مصرف آنها کم شنوایی ایجاد می شود. بنابراین توصیه می شود در صورت داشتن کم شنوایی یا سابقه کم شنوایی، در صورت نیاز به مصرف دارو برای درمان های دیگر، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. تا از داروهای جایگزین که باعث مسمومیت گوش نمیشوند، برای معالجه استفاده کنید.
سوالات متداول
داروی اتوتوکسیک چیست؟
داروهای اتوتوکسیک به داروهایی اطلاق میشود که بر گوش داخلی، از جمله حلزون و اندامهای تعادلی گوش داخلی، اثر سمی دارند و باعث اختلال در عملکرد حلزون یا وستیبول میشوند.
مهمترین داروهای اتوتوکسیک کدامند؟
گروهی از داروها به نام آمینوگلیکوزیدها که به عنوان آنتیبیوتیک برای کنترل و از بین بردن عفونتها استفاده میشوند، مهمترین گروه داروهای سمی گوش به حساب میآیند. این داروها غالباً با پسوند “سین” شناسایی میشوند، مانند کانامایسین، جنتامایسین، نئومایسین و غیره.